Gepubliceerd op 3 februari 2021

in Nederland: is dat wenselijk? En wat als de hulp afkomstig is van groepen die eerder lijnrecht tegenover diezelfde orde handhavers stonden? Deze vragen spookten door mijn hoofd naar aanleiding van verschillende burgerinitiatieven als tegen reactie op de rellen tegen de coronamaatregelen.

De afgelopen weken waren in diverse steden in Nederland demonstraties tegen de coronamaatregelen die uitmonden in kleine- of grootschalige rellen en plunderingen. Op sociale media stroomden de filmpjes binnen van een dolgedraaide menigte die de confrontatie zocht met de politie en in veel gevallen al slopend en plunderend door de steden trokken.

De politie moest met man en macht ingrijpen. In sommige steden verliep dat beter dan in andere steden. Met name in Eindhoven en Den Bosch werd een spoor van vernielingen achtergelaten. In Den Bosch kan iedereen de vernielde en geplunderde Primera zich voor de geest halen. De totale schade aan de Bossche binnenstad loopt waarschijnlijk zelfs in de miljoenen. Is de politie in deze steden tekortgeschoten?

Burgemeester Jack Mikkers van Den Bosch wil een onafhankelijk onderzoek instellen naar de inzet van de politie en de Mobiele Eenheid (ME) maandagavond in zijn stad. Volgens hem duurde het erg lang voordat de ME beschikbaar was om te helpen bij de rellen. De ME was volgens Mikkers namelijk ook actief in andere steden, zoals Helmond, Oss en Eindhoven. Hierdoor moest Den Bosch wachten. In die tijd lieten de relschoppers een “onvoorstelbaar spoor van vernielingen” achter. Mikkers wil ook achterhalen wat de gemeente anders had kunnen doen om de plunderingen en rellen te voorkomen. “Zijn de stappen die we gezet hebben de juiste? Wat hadden we meer kunnen doen om de plunderingen te voorkomen?”

Burgerwachten in Nederland: is dat wenselijk?

Is een nieuwe vorm van burgerparticipatie de oplossing? In veel steden gebeurde iets opmerkelijks. De harde kernen van diverse voetbalclubs en zelfs boeren verklaarden zich ineens solidair aan de politiekorpsen als het gaat om de bescherming en beveiliging van de steden. Burgers kwamen in opstand tegen de relschoppers en plunderaars van ‘hun’ stad. De politie deelde in enkele gevallen zelfs hesjes uit aan voetbalsupporters.

Terug naar mijn oorspronkelijke vraag: burgerwachten in Nederland: is dat wenselijk? In de opsporing van criminaliteit en het veilig houden van wijken is burgerparticipatie geen nieuw middel. Iedereen kent wel de buurtpreventie-appgroepen en televisieprogramma’s zoals Opsporing Verzocht. Burgerinitiatieven zoals die van de voetbalsupporters en boeren zijn wel nieuw. Beide groepen hebben bovendien een ingewikkelde verhouding met het openbaar bestuur. Tot nu toe is het goed afgelopen in steden als Den Bosch, maar stel dat de voetbalsupporters een groep potentiële relschoppers hadden gespot? Of dat de supporters zich niet weg hadden laten sturen door de politie? Wat zijn dan de gevolgen?

Hoe ver mag burgerparticipatie dan gaan? Is er hiermee een grens overschreden of moeten wij blij zijn dat deze groepen burgers zich belangeloos inzetten voor de veiligheid in onze steden? Veel vragen waar niet direct een antwoord op te geven is. Zolang dergelijke initiatieven geweldloos zijn en bijdragen aan de veiligheid in de steden kunnen ze zelfs op sympathie van de politie rekenen!